افترای جنون به صالح (قرآن)نسبتهای ناروا و اتهام زدن یکی از ابزار مقابله مشرکان با انبیای الهی بود، و به این خاطر به حضرت صالح علیه‌السّلام افتراء می‌زدند و او را مجنون می‌خواندند. ۱ - افترا به صالح۱.۱ - افترای جنونحضرت صالح علیه‌السّلام از ناحیه قوم ثمود به جنون تهمت زده می‌شد. کذبت ثمود بالنذر• فقالوا ابشرا منا وحدا نتبعه انا اذا لفی ضلـل وسعر. «طایفه ثمود (نیز) انذارهای الهی را تکذیب کردند. • و گفتند: «آیا ما از بشری از جنس خود پیروی کنیم؟! اگر چنین کنیم در گمراهی و جنون خواهیم بود.» (گفته شده: «سعر» به معنای کم خردی و جنون است. با در نظر گرفتن اینکه آنان پیروی از صالح علیه‌السّلام را دیوانگی می‌پنداشتند، استفاده می‌شود که هدف، خود صالح علیه‌السّلام است. یعنی ما چطور از یک دیوانه پیروی نماییم.) ۱.۱.۱ - تکذیب پیامبرانسومین قومی که شرح زندگی آنها به طور فشرده به عنوان درس عبرتی در تعقیب بحثهای گذشته در این سوره مطرح شده است "قوم ثمود" است که در سرزمین "حجر" که در شمال حجاز قرار داشت زندگی داشتند، و پیامبرشان "صالح" نهایت کوشش را در هدایت آنها کرد اما به جایی نرسید. نخست می فرماید: طایفه ثمود نیز انذارهای الهی را تکذیب کردند، و تهدیدها را به هیچ گرفتند" (کذبت ثمود بالنذر). گرچه بعضی از مفسران "نذر" را در اینجا به معنی "پیامبران انذار کننده" گرفته اند، و تکذیب قوم ثمود را نسبت به صالح به عنوان تکذیب تمام پیامبران شمرده اند، چرا که دعوت تمام انبیاء هماهنگ بود، ولی ظاهر این است که "نذر" در اینجا جمع "انذار" به معنی بیاناتی است که توام با بیم دادن است که طبعا در کلام هر پیغمبری وجود دارد. ۱.۱.۲ - تکذیب همه انبیا"کذبت ثمود بالنذر" در کلمه "نذر" سه احتمال هست: احتمال اول اینکه: به قول بعضی ها مصدر باشد که در این صورت معنای آیه این می شود که: قوم ثمود انذار پیامبرشان صالح علیه‌السّلام را تکذیب کردند. احتمال دوم اینکه: جمع نذیر باشد، البته نذیر به معنای منذر، که در این صورت معنا چنین می شود: قوم ثمود همه منذران یعنی همه انبیا را تکذیب کردند، چون تکذیب یک پیامبر تکذیب همه انبیا است، به خاطر اینکه رسالت همه یکی است، و اختلافاتی در رسالت آنان نیست و بنا بر این، آیه مورد بحث در معنای آیه "کذبت ثمود المرسلین" خواهد بود. احتمال سوم اینکه: جمع نذیر به معنای انذار باشد، که برگشت آن به یکی از دو معنای قبلی خواهد بود، زیرا در این صورت یا آیه را معنا می کنیم به اینکه ثمود انذارهای صالح را تکذیب کردند، که این همان معنای اول است. و یا می گوییم: قوم ثمود انذار صالح و انذار آن پیامبر دیگر و آن دیگر و بالاخره انذارهای همه انبیا را تکذیب کردند، که در این صورت همان معنای دوم خواهد بود. ۱.۲ - بینش قوم ثمودپیروی از صالح علیه السلام، نشانه جنون، در بینش قوم ثمود بود. کذبت ثمود بالنذر• فقالوا ابشرا منا وحدا نتبعه انا اذا لفی ضلـل وسعر. «طایفه ثمود (نیز) انذارهای الهی را تکذیب کردند. • و گفتند: «آیا ما از بشری از جنس خود پیروی کنیم؟! اگر چنین کنیم در گمراهی و جنون خواهیم بود.» ۱.۲.۱ - عقیده قوم ثمودجمعی از مفسران تعبیر به "واحدا" چنین استفاده کرده اند که منظور دشمنان صالح این بوده که او یک فرد عادی است، مال و ثروت هنگفت، و یا نژاد و نسب فوق العاده ای ندارد، بعضی نیز آن را به این معنی تفسیر کرده اند که او یک نفر است جمعیت و گروهی ندارد، در حالی که یک رهبر باید جمعیتی در اختیار داشته باشد و با این امتیاز دیگران را به پیروی خود بخواند. ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۰، ص۶۰، برگرفته از مقاله «افترای جنون به صالح». |